Htay Oung (NSS) - ဇွန် ၂၂

ယခုသီတင်းပတ်အတွင်း အလည်အပတ်ရောက်ရှိလာမယ့် အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ်အတွက် နိုင်ငံတော် ညစာစားပွဲနဲ့ တည်ခင်းဧည့်ခံဖို့ သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်ရဲ့အစိုးရအဖွဲ့က ပြင်ဆင်နေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မိုဒီရဲ့ လက်ယာယိမ်း အစိုးရလက်ထက် အိန္ဒိယနိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို မျက်ကွယ်ပြုနေကြောင်း ဝေဖန်နေသံတွေအပေါ် နည်းနည်းလေးတောင် စိတ်ပါဝင်စားပုံ မရဘူးလို့ Al Jazeer က ယမန်နေ့ (ဇွန်လ ၂၁ ရက်)မှာ ရေးသားပါတယ်။

မိုဒီရဲ့ အမေရိကန်ခရီးစဉ်ဟာ “နက်ရှိုင်းပြီး နီးကပ်” တဲ့ မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးကို အတည်ပြုမှာဖြစ် ကြောင်း အင်္ဂါနေ့ (ဇွန်လ ၂ဝ ရက်)သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ အိမ်ဖြူတော်ပြောခွင့်ရပုဂ္ဂိုလ် “ဂျွန်ကာဘီ” က သတင်းထောက်တွေကို ရှင်းပြပါတယ်။ နာရင်ဒြာမိုဒီဟာ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်လာပြီးနောက်ပိုင်း ပထမဆုံးနိုင်ငံတော်ခရီးစဉ်အဖြစ် အမေရိကန်ကို ရောက်ရှိလာခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ယခင် ဒေါ်နယ်ထရမ့်လက်ထက် အမေရိကန်ကို ရောက်ရှိခဲ့ဖူးပေမယ့် လမ်းကြုံ တစ်ထောက်နား ခရီးစဉ်သာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ 

ခရီးစဉ်အတွင်း အိန္ဒိယရဲ့ မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်အတွက် မိုဒီအပေါ် ဖိအားပေးရန် အမေရိကန်အခြေစိုက် သတင်းထောက်များ ကာကွယ်ရေးကော်မတီ CPJ က အမေရိကန်အစိုးရကို တိုက်တွန်းထားပါတယ်။ အမေရိကန်အစိုးရကတော့ သူတို့ရဲ့ လက်နက်တင် ဒရုန်းလေယာဉ်တွေကို ဝယ်ယူဖို့ မိုဒီရောက်လာချိန် တွန်းအားပေးရန် စိတ်အား ထက်သန်နေပါတယ်။ 

ကာဘီရဲ့ မှတ်ချက်မှာ အိန္ဒိယရဲ့လူ့အခွင့်အရေးမှတ်တမ်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်မှုရှိကြောင်းဖော်ပြဖို့ အကြီးအကျယ်ပျက်ကွက်နေပါတယ်။ မိုဒီအစိုးရဟာ “ဟိန္ဒတ်ဗာ"လို့ လူသိများတဲ့ လက်ယာစွန်း ဟိန္ဒူအမျိုးသားရေးဝါဒကို ဆုပ်ကိုင်ထားတဲ့အတွက် နိုင်ငံရှိ လူနည်းစု အထူးသဖြင့် မွတ်စလင်များအတွက် ရန်လိုတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖန်တီးပေးရာရောက်ရှိနေတယ်လို့ ဝေဖန်သူများက ဆိုကြပါတယ်။

အမေရိကန်ဟာ အာရှနဲ့ ပစိဖိတ်ဒေသတစ်ခွင်ရှိ နိုင်ငံများနဲ့ သူ့ရဲ့မဟာမိတ်နိုင်ငံများမှတစ်ဆင့် တရုတ်ရဲ့ အသက်ဝင်လူးလွန့်လာမှုကို တန်ပြန်ရန် ကြိုးပမ်းနေချိန်မှာ အိန္ဒိယနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မြှင့်တင်ဖို့ အတွက် ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်ရှိ ပါတီနှစ်ရပ်စလုံးက ထောက်ခံခဲ့ကြပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ခရီးစဉ်အတွင်း မိုဒီက ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်မှာ မိန့်ခွန်းပြောကြားဖို့ ဒီမိုကရက်တစ်နဲ့ ရီပတ်ဘလစ်ကန်ခေါင်းဆောင်များက ဖိတ်ကြားထားပါတယ်။

ဒါပေမယ့် အိန္ဒိယနိုင်ငံရဲ့ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့  အရပ်ဘက်လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုလုပ်ကိုင်ခွင့် မှတ်တမ်းများကို ထောက်ပြဖို့ ဘိုင်ဒန်ရဲ့ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီထဲမှာပဲ အမတ်အချို့က စိစစ်နေကြပါတယ်။

မိုဒီနဲ့ တွေ့ဆုံရာမှာ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများအကြောင်းကို ပြောကြားဖို့ အထက်-အောက် လွှတ်တော် နှစ်ရပ်မှ အဖွဲ့ဝင် ၇ဝ ကျော်တို့က လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ စာတစ်စောင်ကို ဘိုင်ဒန်အစိုးရထံ အင်္ဂါနေ့မှာ ပေးပို့ထားပါတယ်။

မိုဒီရဲ့ ကွန်ဂရက်လွှတ်တော် မိန့်ခွန်းကို သပိတ်မှောက်မယ်လို့ အဲဒီစာကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားခြင်း မရှိသူ ပါလက်စတိုင်းနွယ်ဖွား ဒီမိုကရက်တစ် အမျိုးသမီးကွန်ဂရက်အမတ် “ရာရှီဒါတာလစ်" က အင်္ဂါနေ့ သူ့ရဲ တွစ်တာစာမျက်နှာမှာ ရေးသားပါတယ်။

မိုဒီအတွက် ရှည်လျားတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုမှတ်တမ်းတွေ၊ ဒီမိုကရေစီကို ဆန့်ကျင်တဲ့လုပ်ရပ်တွေ၊ မွတ်စလင်တွေနဲ့ ဘာသာရေး လူနည်းစုတွေအပေါ် ပစ်မှတ်ထားပြီး သတင်းသမားတွေကို ဆင်ဆာဖြတ် တောက်တာဟာ လက်ခံနိုင်စရာ မရှိကြောင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ မြို့တော်မှာ မိုဒီအတွက် စကားပြောစင်မြင့် တစ်ခုပေးထားရတာ ရှက်စရာကောင်းတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ 

အဲဒီ စိုးရိမ်မှုများနဲ့ပတ်သက်ပြီး မေးမြန်းရာမှာ အခြားနိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များနဲ့ ဆက်ဆံတဲ့အခါ  သဘောထားကွဲလွဲမှုများကို သမ္မတကြီးအနေနဲ့ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုလေ့ရှိကြောင်း၊ လူ့အခွင့်အရေးဟာ အမေရိကန်အစိုးရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒမှာ အခြေခံအချက်များဖြစ်ကြောင်း၊ ခရီးစဉ်ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံကို သတင်းစကားပေးပို့ခြင်း မဟုတ်ပဲ၊ အမေရိကန်-အိန္ဒိယ ဆက်ဆံရေးကို ခိုင်မာစေရန်ဖြစ်ကြောင်း ဂျွန်ကာဘီက ပြန်လည်ဖြေဆိုပါတယ်။ ဒီအတွက် လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘိုင်ဒန်က မိုဒီကို လက်ချာရိုက်စရာ မရှိကြောင်း အိမ်ဖြူတော်က ဆိုလိုတယ်လို့ Reuters က ယနေ့ (ဇွန်လ ၂၂ ရက်) မှာရေးသားပါတယ်။

တရုတ်ကို အလေးအနက်ထားကြောင်း ကာဘီက ပြောဆိုပေမယ့် ယခုခရီးစဉ်ဟာ နှစ်နိုင်ငံကြား တိုးမြင့်နေတဲ့ ဆက်ဆံရေးကို ပြသခြင်းဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံကို သတင်းစကား ပေးပို့ခြင်းနဲ့ မပတ်သက်ဘူးလို့ မှတ်ချက်ပေးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လက်နက်ရောင်းချတဲ့ ကိစ္စမျိုးလို နယ်ပယ်များမှာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို ပိုမိုလုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့အတွက် စနစ်တကျအခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို ဝါရှင်တန်က လျစ်လျူရှုထားတယ်လို့ အမေရိကန်အခြေစိုက် အဖွဲ့များက ပြောကြပါတယ်။

"ကျွန်တော်တို့ စိုးရိမ်တာက အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အရာအားလုံးကို ဖြူစင်အောင် ဘိုင်ဒန်အစိုးရက ခဝါချပေးနေတဲ့ ကိစ္စပါပဲ၊ ယခင် ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေဟာ အမေရိကန်ကို ဝင်ရောက်စဉ် ခင်းပေးလိုက်တဲ့ ကောဇောနီအတူ ပျောက်ကွယ်သွားပါပြီ ”လို့ မိုဒီရဲ့ ခရီးစဉ်အတွင်း ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြပွဲများကို ဆက်တိုက်စီစဉ် ပေးခဲ့သူ အိန္ဒိယ အမေရိကန် မွတ်စလင်ကောင်စီ (IAMC)  အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ရာရှစ်အာမက်က ပြောပါတယ်။ 

အဲဒီ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေဟာ ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် ဂူဂျာရတ် မွတ်စလင်အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပွားစဉ် ရပ်တန့်ရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သူ ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီအပေါ် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာနက တားမြစ်ခဲ့တဲ့ ၂ဝဝ၅ ခုနှစ်မှ စတင်ခဲ့ပါတယ်။ တားဆီးပိတ်ဆို့မှုဟာ မိုဒီဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်လာချိန် ၂ဝ၁၄ ခုနှစ်မှာ အဆုံးသတ်သွားပါတယ်။ 

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ လူနည်းစုများအပေါ် ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်မှုများနဲ့ မွတ်စလင်တွေကို လူမျိုး သုဉ်းပြုမှု အပါအဝင် ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်များအပေါ် ခြိမ်းခြောက်မှုများ တိုးမြင့်လာတယ်လို့ ပြီးခဲ့တဲ့လမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဌာန အရာရှိတစ်ဦးက မှတ်ချက်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ ပြောဆိုမှု အချို့ဟာ မိုဒီဦးဆောင်နေတဲ့ “ဘာရတ်တီယာဂျာနာတာပါတီ“ (BJP) အရာရှိများအတွင်းမှ ဖြစ်နေပါတယ်။ 

ဒါပေမဲ့ မိုဒီနဲ့ BJP တို့က အခိုင်အမာ အာဏာရလာတဲ့အတွက် တရုတ်ကို ထိန်းချုပ်ဖို့ မဟာမိတ်ရှာဖွေရေး စျေးဗန်းခင်းနေတဲ့ အမေရိကန်အတွက် (လူ့အခွင့်အရေး) စိုးရိမ်မှုများကို အကြီးအကျယ် ဘေးချိတ်ထားလိုက် တယ်လို့ လေ့လာသူများက သုံးသပ်ကြပါတယ်။

ရုရှားနဲ့ တရုတ်တို့လိုတိုင်းပြည်တွေရဲ့ အာဏာရှင်ဆန်ဆန်ကိစ္စတွေကို  ကောင်းကောင်း  မှတ်တမ်းတင်ထား နိုင်ကြောင်း၊ မိုဒီလက်ထက် အိန္ဒိယဟာ တစ်ပါတီနိုင်ငံအဖြစ်သို့ ကူးပြောင်းသွားခဲ့ပေမဲ့  ဒီမိုကရေစီတိုင်းပြည် အဖြစ် ရပ်တည်နေခြင်းကြောင့် တသမတ်တည်း စိစစ်ခြင်းမှ လွတ်မြောက်နိုင်ခဲ့တယ်လို့ တောင်အာရှနိုင်ငံရေး ကျွမ်းကျင်သူ မိုဟာမက်ဂျင်းနတ်က ပြောပါတယ်။ အိန္ဒိယထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ကက်ရ်ှမီးယားရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် အဆင့်အတန်းကို ရုတ်သိမ်းခြင်းဟာ ဟိန္ဒူအမျိုးသားရေးဝါဒီများရဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေနဲ့ ကိုက်ညီကြောင်း၊ ကက်ရ်ှမီးယားနေ ပြည်သူများရဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို ဂရုမစိုက်ပဲ အစိုးရရဲ့လက်ယာယိမ်း သွားပုံကို မြင်သာတဲ့ ဥပမာတစ်ခုဖြစ်ကြောင်း၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးမှတ်တမ်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စာတစ်စောင်မှာ ကွန်ဂရက်အမတ် ဒါဇင်နဲ့ချီပြီး လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြပေမယ့် ဒီကိစ္စကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ ပေါ်လစီဖန်တီးတဲ့အထိ အခိုင်အမာ လုပ်ဆောင်မှာလားဆိုတာ စောင့်ကြည့်ရမှာဖြစ်ကြောင်း ဂျင်းနတ်က ပြောပါတယ်။

(Al Jazeera., 21 June 2023, "India’s Modi faces human rights criticism ahead of US visit" ကို ဆီလျော်အောင် ကောက်နှုတ်ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)