Htay Oung (NSS) - ဇန်နဝါရီ ၄

အမေရိကန်ဟာ ကမ္ဘာ့လူမျိုးပေါင်းစုံ ရောနှောနေထိုင်မှု အများဆုံး၊ ယဉ်ကျေးမှု အစုံလင်ဆုံး တိုင်းပြည်ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့နိုင်ငံရဲ့ လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းနဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေမှာ ပြည်သူတို့ရဲ့ လွတ်လပ်စွာယုံကြည်ကိုးကွယ်ခွင့် လွတ်လပ်စွာ ရေးသားဟောပြောခွင့်အပါအ၀င် အခြေခံအခွင့်အရေးအများအပြားကို အာမခံထားပါတယ်။ တစ်ကမ္ဘာလုံး ကုန်ထုတ်လုပ်မှု ဂျီဒီပီရဲ့ ၂၃ % နဲ့ ၀ယ်ယူစားသုံးမှုရဲ့ ၂၁% ဟာ အမေရိကန်နိုင်ငံမှဖြစ်ပါတယ်။ လူတိုင်းတန်းတူလွတ်လပ်တဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်ဟာ အားလုံးကို ပျော်ရွင်စေပြီး ချမ်းသာကြွယ်ဝစေကြောင်းကို ဖော်ညွှန်းတဲ့ ကမ္ဘာ့နံ ပတ်-၁ မီးရှုးတန်ဆောင်နိုင်ငံကြီးအဖြစ် လူသိများပါတယ်။ 

အဲ့ဒီလိုနိုင်ငံကြီးဟာ သူပြောသလို သူကိုယ်တိုင် လက်တွေ့ အကောင် အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်နေပါသလား ဆိုတာ အလွန်စိတ်၀င်စားစရာ ကောင်းလှပါတယ်။ တစ်ဖက်မှာတော့ အမေရိကန်ဟာ နျူကလီယာလက်နက် ပိုင်ဆိုင်ပြီး ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာကြီးများ-တိုက်ကြီးများအားလုံးမှာ ကြည်းရေလေ တစ်ပြိုင်နက်တည်း စစ်တိုက်နိုင်တဲ့ ကမ္ဘာ့တစ်ခုတည်းသော နိ်ုင်ငံဖြစ်အောင် ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်း ၈၀ ခန့်မှာ စစ်စခန်းစုစုပေါင်း ၇၅၀ ကျော် ဖွင့်လှစ်ထားပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ ကာကွယ်ရေးအသုံးစရိတ်ဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံးရှိ စစ်တပ်အားလုံးပေါင်း ဘတ်ဂျက်ရဲ့ ၄၃% ရှိပါတယ်။

နိုင်ငံတကာ စီးပွားရေး-နိုင်ငံရေးသာမက စစ်ရေးတို့မှာ သြဇာလွှမ်းမိုးအောင်ကြိုးပမ်းလေ့ရှိပါတယ်။ အဲ့ဒီလို ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများအပြားနဲ့ ဆက်ဆံရာမှာ အမေရိကန်ရဲ့ နိ်ုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဟာ သူ့နိုင်ငံမှာ ဂုဏ်ယူ၀င့်ကြွားနေကြတဲ့ လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းနဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေဆိုတာကြီးကို ကျော်လွန်ပြီး ကျင့်၀တ်သိက္ခာပိုင်းမှာ လိုသူအပေါ်တစ်မျိုး မလိုသူများအပေါ် တစ်မျိုး စံနှုန်းနှစ်ခွဖြစ်နေတယ်လို့ နိုင်ငံတကာမီဒီယာကြီးများက အစဉ်တစ်စိုက် ရေးသားဝေဖန်လျက်ရှိကြပါတယ်။

အခြားနိုင်ငံများနဲ့ နှိုင်းယှဉ်လျှင် ရုရှားနိုင်ငံနဲ့ဆက်ဆံရာမှာ အမေရိကန်ဟာ မတူညီတဲ့ ချဉ်းကပ်မှုအမျိုးမျိုးကို ကျင့်သုံးနေတယ်လို့ ဝေဖန်သူများက စောဒကတက်ကြပါတယ်။ အမေရိကန်ရွေးကောက်ပွဲများမှာ ရုရှားရဲ့ ၀င်ရောက်စွက်ဖက်မှု ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်ကြောင်း စွပ်စွဲနေတဲ့ အိမ်ဖြူတော်ဟာ မတူညီတဲ့ တုံ့ပြန်မှုများကို ရင်ဆိုင်ရပြီး အချို့အကျိုးဆက်များကို အသုံးချရာမှာ အပြောတစ်မျိုး အလုပ်တစ်မျိုးဖြစ်နေပါတယ်။

တရုတ်နဲ့ ဆက်ဆံရာမှာလည်း အလားတူဖြစ်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ရှင်ကျန့်ပြည်နယ် ဝီဂါမွတ်စလင်တွေအပေါ် ပေကျင်းဆက်ဆံပုံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို အမေရိကန်ရဲ့ ချဉ်းကပ်ပုံဟာ အတော်ဝေဖန်ခံခဲ့ရပါတယ်။ စျေးနှုန်းချိုသာပြီး ကျွမ်းကျင်မှုရှိတဲ့ တရုတ်အလုပ်သမားတွေဟာ အမေရိကန်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအတွက် ဆွဲဆောင်မှုဖြစ်နေပါတယ်။ လူဦးရေ သန်းပေါင်း ၁၄၀၀ ကျော်နေထိုင်ရာ ကွန်မြူနစ်တရုတ်ပြည်ရဲ့ ဧရာမစားသုံးသူ စျေးကွက်ကြီးဟာ အမေရိကန်သာမက ဒီမိုကရေစီအနောက်အုပ်စုအတွက်ပါ သွားရည်ကျစရာကြီး ဖြစ်နေပါတယ်။ 

အရှေ့အလယ်ပိုင်း အထူးသဖြင့် ယီမင်နိုင်ငံအတွင်း ဆော်ဒီဦးဆောင်ညွန့်ပေါင်းလေတပ်က စစ်ရေးအရ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း၊ တူရကီနိုင်ငံ ဆော်ဒီသံရုံးအတွင်း ဝါရှင်တန်ပို့စ်သတင်းထောက် ဂျမဲလ်_ခါရှော့ဂီ အသတ်ခံရမှုတို့နဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်ပူပန်ကြောင်း တဖွဖွပြောဆိုနေတဲ့ အိမ်ဖြူတော်ဟာ အမှန်တကယ် လက် တွေ့အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ တုံ့ဆိုင်းနေပါတယ်။ အိမ်ဖြူတော်ရဲ့ လူ့အခွင့်ရေး အသားပေးမှု ပျော့ညံ့ကွက်ကို အလစ်ချောင်းနေတဲ့ တရုတ်နဲ့ ရုရှားတို့က အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသမှာ မိတ်ဖက်သင်္ဂဟဗျူဟာ တိုးချဲ့ခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးတို့အကြား သြဇာလွှမ်းမိုးစုဖွဲ့မှုသဘာ၀ Polarity ကွဲပြား လာရပါတယ်။ 

၁၉၉၁ ခုနှစ် ဆိုဗီယက်ယူနီယံ ပြိုကွဲပြီးနောက် အရှေ့အနောက် အုပ်စုဖွဲ့သဏ္ဍာန် ပျက်ပြားပြီး အမေရိကန်_အနောက်အုပ်စု တစ်ခုတည်းက သြဇာလွှမ်းမိုးမှု့ Unipolar အသွင်မှ နိုင်ငံရေးစနစ် မတူညီတဲ့ နိ်ုင်ငံအသီးသီး ကွဲပြားစွာ အုပ်စုဖွဲ့လာမှု Multipolarity ထင်ရှားလာပါတယ်။ နိုင်ငံတကာမှာ အမေရိကန်အုပ်စုအပေါ် ပုခုံးချင်း ယှဉ်ပြိုင်မှုများ သိသာလာပါတယ်။ 

အမေရိကန်အစိုးရရဲ့ အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ တစ်ဖက်သပ်ရပ်တည်ခြင်းဟာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအချင်းချင်း ဆက်ဆံရေးမှာ အလွန်ဂယက်ရိုက်ခတ်ခဲ့ပါတယ်။ နောက်ဆက်တွဲ စစ်ရေးနဲ့ စီးပွားရေးပဋိပက္ခများလည်း ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါတယ်။ ဇီယွန်ဝါဒနဲ့ အာရပ်အမျိုးသားရေးဝါဒတို့ အချိန်တစ်ပြိုင်နက်တည်း ထွန်းကားလာခြင်းဟာ ၁၉၄၈- ခုနှစ် မြေထဲပင်လယ်အရှေ့ပိုင်းမှာ အစ္စရေးနိုင်ငံထူထောင်ခြင်းနဲ့အတူ ပထမအကြိမ်အာရပ်-အစ္စရေးစစ်ပွဲဖြစ်ပွားပြီး ပါ လက်စတိုင်းတို့ရဲ့ နိုင်ငံလည်း ကွယ်ပျောက်ခဲ့ရပါတယ်။ ၁၉၅၆-ခုနှစ် ဒုတိယအကြိမ်အာရပ်-အစ္စရေးစစ်ပွဲမှာလည်း ဂျူးတို့က ထပ်မံအနိုင်ရရှိပြီး အိမ်နီးချင်း နယ်မြေအများအပြားကို သိမ်းယူနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ အစ္စရေး အပေါ် အခိုင်အမာကျောထောက်နောက်ခံပေးမှုဟာ ၁၉၆၀-ပြည့်လွန်နှစ်များမှာ သိသာထင်ရှားလာတယ်လို နိုင်ငံရေး လေ့လာသူများက အမှတ်အသား ပြုကြပါတယ်။

လူတစ်ဦးချင်း ဒီမိုကရေစီကို အသားပေးတဲ့ နိုင်ငံကြီးဟာ အစ္စရေးရဲ့ အိမ်နီးချင်း လက်ဘနွန်-ဂျော်ဒန်-အီဂျစ်တို့ နဲ့လည်း ကောင်းမွန်တဲ့ ဆက်ဆံရေးကို မြှင့်တင်ခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် အမေရိကန်ဟာ နိုင်ငံတကာ ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေး အစီအစဉ်များမှာ စုစုပေါင်း ကန်ဒေါ်လာ ၂၅.၄ ဘီလီယံ သုံးစွဲခြင်းဖြင့် တကမ္ဘာလုံးမှာ အများဆုံး ဖြစ်လာပါတယ်။ နိုင်ငံအလိုက်စုစုပေါင်း ဝင်ငွေအချိုးအရ အမေရိကန်ရဲ့ ထောက်ပံ့မှုဟာ ၀.၁၈ ရာခိုင်နှုန်းသာ ရှိတဲ့အတွက် ချမ်းသာအလှူရှင်နိုင်ငံများစာရင်းမှာ နံပါတ် ၂၂ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုရမှာပါ။ အခြားတစ်ဖက်မှ ကြည့်လျှင်တော့ အမေရိကန်ရဲ့ နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည်များကို လှူဒါန်းမှုများဟာ အလွန်ရက်ရောကြောင်းတွေ့ရှိနိုင်ပါ တယ်။

ပါလက်စတိုင်းတို့အတွက် ကိ်ုယ်ပိုင်နယ်မြေ သတ်မှတ်ရေးကို အစဉ်တစ်စိုက် ကြွေးကြော်လျှက်ရှိတဲ့ အမေရိကန်ဟာ အစ္စရေးတို့က သိမ်းယူခဲ့တဲ့ နယ်မြေများမှာ ဂျုးအိမ်ရာများ ထူထောင်ခြင်းကိုလည်း အမျိုးသားလုံခြုံရေး အကြောင်းပြပြီး ထောက်ခံအားပေးနေပါတယ်။ ဒီအချက်ဟာ အမေရိကန်ရဲ့ အပြောတစ်မျိုး အလုပ် တစ်မျိုး လျှာနှစ်ခွမူဝါဒအဖြစ် ကာလရှည် ဝေဖန်စရာဖြစ်နေပါတယ်။ 

အမေရိကန်ရဲ့ အခြားထင်ရှားတဲ့ စံနှစ်ခွ ဆက်ဆံရေးကို ပါကစ္စတန်နိုင်ငံမှာ တွေ့ရပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ရေနံသယ်ပို့မှု အချက်အချာ အာရေဗျပင်လယ် ၀င်ထွက်ပေါက်မှာ တည်ရှိပြီး တရုတ်ရဲ့ အနောက်တောင်ဘက် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ ဟာ စစ်ရေး နိုင်ငံရေး မဟာဗျူဟာအရ အလွန်အရေးပါပါတယ်။ ၁၉၄၇-ခုနှစ် ဗြိတိသျှကိုလိုနီအဖြစ်မှ လွတ်မြောက်လာတဲ့ အိန္ဒိယတိုက်ငယ်မှ မွတ်စလင်ဘာသာ၀င်အများစုနယ်မြေကို သီးခြားခွဲထွက်ခြင်းဖြင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်။ 

လူဦးရေ သန်းပေါင်း ၂၄၀ ကျော်ရှိပြီး ဘာသာရေး အစွဲအလန်းကြီးမားသူ အစ္စလာမ်သာသာ၀င်အများအပြားနေထိုင်ရာ တိုင်းပြည်ဟာ ဒီမိုကရေစီ ဆန္ဒမဲစနစ် အစိုးရ အုပ်ချုပ်တယ်ဆိုပေမယ့် မကြာခဏ စစ်အာဏာသိမ်းယူခဲ့ဖူးပြီး စစ် တပ်သြဇာလွှမ်းမိုးတဲ့ နိုင်ငံရေးပုံစံရှိပါတယ်။ စစ်အာဏာရှင်များကို အစဉ်တစိုက်ဆန့်ကျင်လေ့ရှိတဲ့ အမေရိကန်ဟာ ပါကစ္စတန်စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးများနဲ့ ဖက်လဲတကင်းရှိနေပြီး တောင်အာရှနိုင်ငံဟာ အမေရိကန်ရဲ့ နေတိုး အဖွဲ့၀င်မဟုတ်သော အဓိက မဟာမိတ်နိုင်ငံဖြစ်နေပါတယ်။ စစ်အေးတိုက်ပွဲကာလ အမေရိကန်လေတပ်အခြေစိုက်စခန်းကို ပါကစ္စတန်က လက်ခံထားခဲ့ပြီး အပြန်အလှန်အားဖြင့် ပါကစ္စတန်ဗိုလ်လောင်းများကို အမေရိကန်က လေ့ကျင့်ပေးခြင်း စစ်လက်နက်ယန္တရား ရောင်းချခြင်းများ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ပါကစ္စတန်စစ်တပ်မှာ လည်း အမေရိကန် စစ်အကြံပေးများ ရှိခဲ့ဖူးပါတယ်။

လောလောဆယ် ပါကစ္စတန်မှာ အမေရိကန်စစ်စခန်းများ မရှိတော့ပေမယ့် ၁၉၉၂-၁၉၉၅-ခုနှစ် ဘော့စနီးယား စစ်ပွဲနဲ့ ၂၀၀၁- ၂၀၂၁-ခုနှစ် အကြမ်းဖက်မှုနှိမ်နင်းရေး ဝါရှင်တန်ရဲ့ နှစ် ၂၀-ကြာစစ်ပွဲမှာ အမေရိကန်စစ်လေ ယာဉ်တွေဟာ ပါကစ္စတန်ဝေဟင်ကို အသုံးပြုခွင့် ရရှိခဲ့ကြောင်း တွေ့ရှိရပါတယ်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီး ၁၉၅၀-၁၉၅၃ ခုနှစ် ကိုရီးယားစစ်ပွဲနဲ့ လော၊ ဗီယက်နမ်၊ ကမ္ဘောဒီးယားမှ ပြင်သစ်တို့ ဆုတ်ခွာသွားပြီးနောက် ၁၉၄၅- ၁၉၉၁-ခုနှစ် အင်ဒိုချိုင်းနားစစ်ပွဲမှာ အမေရိကန်စစ်တပ်များ ၀င်ရောက်ဖက်ခဲ့ ခြင်းဟာ ကွန်မြူနစ်ဝါဒနိုင်ငံများ ပျံ့နှံ့မှု တားဆီးရေးနဲ့ အစပျိုးခဲ့ပါတယ်။ ခုနောက်ပိုင်းမှာတော့ အမေရိကန်ရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဟာ ပစိဖိတ်ကျွန်းနိုင်ငံများ၊ အာရှတိုက်အရှေ့ပိုင်းနဲ့ တောင်ပိုင်း နိုင်ငံများအတွင်း တရုတ်ရဲ့ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို တန်ပြန်ရေး မဟာဗျူဟာမိတ်ဖက် တည်ဆောက်ဖို့ ဖြစ်နေပါတယ်။ 

ဒီအတွက် အမေရိကန်ဟာ လှေနံဒါးထစ်သတ်မှတ်ချက်မထားပဲ သူ့ရဲ စံနှစ်မျိုး အစဉ်အလာအတိုင်း ဆက်လက်စွဲကိုင်ဖွယ် ရှိပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံများရဲ့ သြဇာနယ်ပယ်ချဲ့ထွင်ရေးမှာ နိုင်ငံငယ်အများအပြားဟာ Proxy_Battlefield ကိုယ်စားပြု စစ်တလင်းဖြစ်ကိန်း ဆိုက်ရဖွယ်ရှိပါတယ်။