Htay Oung (NSS) - ဩဂုတ် ၁၉

စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုကို နောက်ကြောင်းပြန်လှည့်ပြီး သံတမန်ရေးတောင်းဆိုမှုတွေကို လိုက်လျောဖို့ ပျက်ကွက်မယ်ဆိုလျှင် နိုင်ဂျာအပေါ် စစ်ရေးအရ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မယ့် အစီအစဉ်အသေးစိတ်ကို ဒုတိယအကြိမ် အပြီးသတ်ဆွေးနွေးဖို့အတွက် အနောက်အာဖရိကနိုင်ငံတွေဟာ သောကြာနေ့(ဩဂုတ်လ ၁၈ ရက်)က ဂါနာနိုင်ငံ “အက်ကရာ"မြို့တော်မှာ တွေ့ဆုံခဲ့ကြတယ်လို့ Reuters က ဩဂုတ်လ ၁၈ ရက်မှာ ရေးသားပါတယ်။

လွန်ခဲ့တဲ့ ဇူလိုင်လ ၂၆ ရက် သမ္မတ မိုဟာမက်ဘဇွမ်းကို ဖြုတ်ချခဲ့တဲ့ နိုင်ဂျာစစ်တပ်အရာရှိများဟာ ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ၊ ECOWAS ခေါ် အနောက်အာဖရိကနိုင်ငံများ စီးပွားရေးဆိုင်ရာအဖွဲ့နဲ့ အခြားနိုင်ငံများရဲ့ တောင်းဆိုမှုများကို ဖီဆန်လျက်ရှိပါတယ်။ ဘဇွမ်းကို ပြန်လည်တင်မြှောက်ဖို့ ငြင်းဆန်နေခြင်းဟာ ဒေသတွင်းနိုင်ငံ စစ်တပ်များအတွက် အသင့်အနေအထားဖြင့် စုဖွဲ့ဖို့ ဖြစ်လာရပါတယ်။

ဂရင်းနစ်စံတော်ချိန် ၁၆း၀၀ နာရီခန့်မှာ ပိတ်ပွဲအခမ်းအနားဖြင့် ပြီးဆုံးသွားခဲ့တဲ့ ECOWAS နိုင်ငံများရဲ့ အစည်းအဝေးဟာ နှစ်ရက်ကြာမြင့်ခဲ့ပါတယ်။ အနောက်အာဖရိ ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်များဟာ ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးဆိုင်ရာကိစ္စများ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ တပ်ဖြန့်မှုဆိုင်ရာအရေးများအပါအဝင် အခြားကဏ္ဍများကိုလည်း ဆွေးနွေးခဲ့ကြောင်း တရားဝင်ထုတ်ပြန်တဲ့ အချိန်ဇယားအရ သိရှိရပါတယ်။

အင်အားအသုံးပြုမှုဟာ နောက်ဆုံးရွေးချယ်စရာ နည်းလမ်းအဖြစ် ကျန်ရှိနေပေမယ့် ညှိနှိုင်းမှုအားလုံး ပျက်ပြားသွားခဲ့မယ်ဆိုလျှင် အနောက်အာဖရိကရဲ့ ရဲရင့်တဲ့ တပ်ရင်းတပ်ဖွဲ့အသီးသီးတို့ဟာ ပေးအပ်လာမယ့် အမိန့်ကို နာခံရန် အသင့်ဖြစ်နေတယ်လို့ ECOWAS နိုင်ငံရေး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ကော်မရှင်နာ မင်းကြီးက ကြာသပတေးနေ့ အခန်းအနားဖွင့်ပွဲမှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။

စစ်တပ်လွှမ်းမိုးတဲ့ အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှာ ရှိနေတဲ့ မာလီ၊ ဘာကီနာဖာဆိုနဲ့ ဂီနီယာ၊ ကိပ်ဗာဒီတို့မှလွဲပြီး ၁၅-နိုင် ငံပါ ECOWAS အစုအဖွဲ့မှ အများစုတို့ဟာ အသင့်အနေအထားမှာ ပါဝင်ဖို့အတွက် ပြင်ဆင်ထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကြာ အစ္စလာမ္မစ် သောင်းကျန်းထကြွပုန်ထမှုနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ဆာဟာရသဲကန္တာရတောင်ပိုင်း ဆာဟဲဒေသမှာ ဘယ်လိုထိပ်တိုက်တွေ့မှု အရှိန်မြင့်လာခြင်းမဆို ဆင်းရဲမွဲတေတဲ့ အနောက်အာဖရိကကို ပိုမိုမတည်မငြိမ်ဖြစ်သွားစေနိုင်ပါတယ်။

နိုင်ဂျာဟာ ယူရေနီယံနဲ့ ရေနံသိုက်များ တည်ရှိနေတဲ့အပြင် အယ်လ်ကိုင်ဒါ၊ အိုင်အက်စ်တို့နဲ့ ဆက်နွယ်နေတဲ့ ဒေသန္တရ ဘာသာရေး အစွန်းရောက် သောင်းကျန်းသူများကို နိုင်ငံခြားစစ်တပ်များက တိုက်ဖျက် ရာမှာ အချက်အချာနေရာတစ်ခု ဖြစ်နေပါတယ်။ (ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းပိုင်) အနောက်အာဖရိကထက် (ကုန်းတွင်းပိတ်) နိုင်ဂျာက မဟာဗျူဟာမြောက် အရေးကြီးပါတယ်။

ဒီအတောအတွင်း နိုင်ဂျာနိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းထောက်ခံသူတို့က လူထုစုဝေးပွဲများကျင်းပကြပြီး ကိုလိုနီအရှင်သခင်ဟောင်း ပြင်သစ်ကို ရှုတ်ချပြီး ရုရှားလိုလားကြောင်း ဟောပြောကြွေးကြော်နေကြပါတယ်။ မြို့တော် နီယာမေးရှိ ပြင်သစ်သံရုံးနဲ့ မြို့တော်အနီး ပြင်သစ်စစ်အခြေစိုက်စခန်းရှေ့မှာစုဝေးပြီး “နိုင်ငံအတွင်းမှ ချက်ချင်း ထွက်သွားကြဖို့" ဆန္ဒပြနေကြပါတယ်။

အိမ်နီးချင်း အာဏာသိမ်းနိုင်ငံများဖြစ်ကြတဲ့ မာလီနဲ့ ဘူကီနာဖာဆိုတို့က နိုင်ဂျာအပေါ် ပြည်ပစွက်ဖက်မှု မှန်သမျှ သူတို့နိုင်ငံပြည်သူများကိုလည်း စစ်ကြေညာခြင်းအဖြစ်သတ်မှတ်မယ်လို့ သတိပေးထားပါတယ်။

အာဖရိကမှာ ဝက်ဂ်နာ ရုရှားကြေးစားတပ်သား ၅၀၀၀ ခန့်ရှိနေပြီး အာဖရိကရောက် နိုင်ငံခြားသားကြေးစားစစ်သားများအနက် အရေအတွက် အများဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ ဝက်ဂ်နာ စစ်သား ၁၃၀၀ ခန့်ဟာ မာလီအစိုးရနဲ့ မဟာမိတ်ဖြစ်ပြီး ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံမှာ ရုရှားစစ်နည်းပြ ၁၈၀၀ ကျော်အပြင် ပြည် တွင်းစစ်ကြောင့် စင်ပြိုင်အစိုးရ နှစ်ရပ်ဖြစ်နေတဲ့ လစ်ဗျားနိုင်ငံမှာလည်း မော်စကိုရဲ့ စစ်သားများ ရှိနေကြပါတယ်။

နိုင်ဂျာနိုင်ငံအတွင်းမှာ ပြင်သစ်စစ်သား ၁၅၀၀ အပြင် အမေရိကန်စစ်စခန်း (၃)ခုမှာ တပ်ဖွဲ့ဝင် ၁၀၀၀ ခန့်ရှိနေပါတယ်။

မကြာသေးခင်နှစ်များအတွင်း အာဖရိကတိုက် နိုင်ငံအတော်များများတို့မှာ စစ်အာဏာသိမ်းယူမှုများ ဆက်တိုက် ဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ (၃)နှစ်အတွင်း အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ အာဖရိက နိုင်ငံများကတော့ ၁-မာလီ (သြဂုတ်လ ၂၀၂၀ နဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် မေလ)၊ ၂-ချဒ် (ဧပြီလ ၂၀၂၁ ခုနှစ်)၊ ၃-ဆူဒန် (အောက်တိုဘာလ ၂၀၂၁ ခုနှစ်)၊ ၄- ဘူဂီနာဖာဆို (ဇန်နဝါရီလနဲ့ စက်တင်ဘာလ ၂၀၂၂ ခုနှစ်)၊ ၅- ဂီနီယာ (စက်တင်ဘာလ ၂၀၂၂ ခုနှစ်)၊ ၆- နိုင်ဂျာ (ဇူလိုင်လ ၂၀၂၃ ခုနှစ်)တို့ ဖြစ်ကြပါတယ်။ ၇- ဗဟိုအာဖရိက သမ္မတနိုင်ငံ CAR ( ဇန်နဝါရီလ ၂၀၂၁ ခုနှစ်)မှာ အာဏာသိမ်းမှုကတော့ အောင်မြင်ခြင်း မရှိပေမယ့် ဆက်ရက်သဖွယ်ဖြစ်နေတဲ့ အာဏာသိမ်းနိုင်ငံများဟာ အာဖရိကတိုက်အလယ်မှာ ခါးပတ်ပတ်ထားသလို ရှိနေပါတယ်။

အဲဒီလောက်ဖြစ်နေပေမယ့် ကမ္ဘာက လူသိနည်းနေရခြင်းမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုတိုင်းကို ဆန့်ကျင်တယ်လို့ ပြောဆိုပြီး မိမိတို့ အကျိုးရှိလျှင် အသာငြိမ်နေတတ်တဲ့ အမေရိကန်နဲ့ အနောက်အုပ်စုအစိုးရများကြောင့် အဓိက ဖြစ်ပါတယ်

( Reuters.,18 August 2023,” West African militaries meet to finalise possible Niger intervention” ကို #HtayOung, #OungMarine ဆီလျော်အောင် ကောက်နှုတ်ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)