Htay Oung (NSS) - ဩဂုတ် ၉

ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ကာလ သောင်တင်စစ်သင်္ဘောဖြစ်ပြီး ယခုအခါ စစ်ဘက်ရေတပ် ရှေ့တန်းစခန်းအဖြစ် ပြောင်းလဲအသုံးပြုနေတဲ့ သင်္ဘောကို ပိုင်ဆိုင်မှု အငြင်းပွားနေတဲ့ ပင်လယ်ရေတိမ်ပိုင်းမှ ဆွဲယူသွားရန် တောင်းဆိုချက်ကို ဖိလစ်ပိုင်က ပယ်ချလိုက်ပြီးနောက် အင်္ဂါနေ့(ဩဂုတ်လ ၈ ရက်)မှာ ပေကျင်းက အလားတူ ထပ်မံတောင်းဆိုပြန်ကြောင်း Reuters က ဩဂုတ်လ ၈ ရက်မှာရေးသားပါတယ်။

တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း ဒေသတွင်းအိမ်နီးချင်းနှစ်နိုင်ငံကြား တင်းမာမှုများ မြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတ ဖာဒီနန်မားကို့စ်ဂျူနီယာလက်ထက် ဖိလစ်ပိုင်ဟာ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံရဲ့ တရုတ်နဲ့ ရေပြင်ပိုင်နက် အငြင်းပွားမှုမှာ ကျောထောက်နောက်ခံပေးနေတဲ့ အမေရိကန်ထံ ဦးလှည့်လာစရာ ဖြစ်ခဲ့ရပါတယ်။

ဖိလစ်ပိုင် ပါလာ၀မ် ကျွန်းတန်းအနီး “အာယန်ဂန်“ လို့ ခေါ်တဲ့ “စက္ကင်းသောမတ်စ်ရှိုး" ပင်လယ်ရေတိမ်ပိုင်းမှ ယခင်သောင်တင်စစ်သင်္ဘောဖြစ်ခဲ့ဖူးတဲ့ “စီရီရာမာဒရီ" ဟာ ဖိလစ်ပိုင်ရဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်မှုကို ပြန်လည်ကျားကန်ပေးဖို့အတွက် ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှစပြီး မနီလာရေတပ် တပ်စိတ်တစ်စိတ်ခန့်တို့ရဲ့ တပ်စွဲရာ ရှေ့တန်း စခန်းဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

သြဂုတ်လ ၅ ရက်က ဖိလစ်ပိုင် ရိက္ခာပို့ သင်္ဘောကို ရေအမြောက်နဲ့ ထိုးပက်ခြင်းမျိုးလို ထောက်ပံ့ရေးမစ်ရှင်များကို ပိတ်ဆို့ခြင်းဖြင့် တရုတ်ကမ်းခြေစောင့်တပ်ဟာ မိမိတို့တပ်ဖွဲ့ဝင်များရဲ့ ထောက်ပံ့စွမ်းရည်အပေါ် အဟန့်အတား ပြုလုပ်နေတယ်လို့ မနီလာက အကြိမ်ကြိမ် စွပ်စွဲခဲ့ပါတယ်။

တရုတ်ကမ်းခြေစောင့်တပ်ရဲ့ လုပ်ရပ်ဟာ အလွန်အကျွံ စော်ကားမှုဖြစ်ကြောင်း ဖိလစ်ပိုင်စစ်တပ်က ဖော်ပြပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံကတော့ အဲဒီဖြစ်ရပ်ဟာ သတိပေးခြင်းသာဖြစ်ပြီး အချိန်တိုင်းမှာ ဆင်ခြင် တုံတရားနဲ့ ထိန်းချုပ်မှု ရှိနေတယ်လို့ တုန့်ပြန်ပါတယ်။

ဒါ့ပြင် တရုတ် ကမ်းခြေစောင့်တပ်က ဖိလစ်ပိုင်သင်္ဘောငယ်ကို မထိအောင် ရေအမြောက်နဲ့ ထိုးပက်နေပုံ ဗွီဒီယိုကိုလည်း ပေကျင်းက ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။

အခင်းဖြစ်ရာမှာ ထိခိုက်သူ တစ်ဦးမျှ မရှိပေမယ့် ရိက္ခာပို့ သင်္ဘောငယ် (၂)စီးအနက် (၁)စီးဟာ တာ၀န်ပြီးဆုံးအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း မရှိကြောင်း၊ နှစ်စီးစလုံး ဖိလစ်ပိုင်ဆိပ်ကမ်းကို ပြန်လည်ရောက်ရှိလာတယ်လို့ တနင်္လာနေ့မှာ မနီလာက ကြေညာပါတယ်။ 

“ဘီအာရ်ပီစီရီယာ မာဒရီ" အတွက် လိုအပ်တဲ့ စားနပ်ရိက္ခာ၊ ထောက်ပံ့ရေးပစ္စည်းများနဲ့ အခြားအချက် အလက်မှန်သမျှ ဖြည့်ဆည်းပေးဖို့ လိုအပ်သလို ရတဲ့နည်းနဲ့ လုပ်ဆောင်သွားမှာဖြစ်ကြောင်း၊ ဖိလစ်ပိုင်အနေနဲ့ အာယန်ဂန်ပင်လယ်ရေတိမ်ပိုင်း တပ်စွဲထားမှုကို ဘယ်သောအခါမှ စွန့်လွှတ်ရန် မရှိကြောင်း၊ အဲဒီနေရာမှာ ဖိလစ်ပိုင်တို့အပေါ် အန္တရာယ်ကျရောက်စေတဲ့ ရေအမြောက်များ သို့မဟုတ် စစ်သုံးလေဆာများနဲ့ ကိစ္စရပ်များကို အရှိန်မြှင့်တင်ခြင်း မပြုဖို့ မနီလာအမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီ လက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်က တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။ 

ဩဂုတ်လ ၅ ရက်ဖြစ်ရပ်ဟာ တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မနီလာရဲ့ မကျေနပ်ကြောင်း အကြောင်းကြားစာ တစ်ပုံတစ်ခေါင်းကြီးအနက် နောက်ဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလတုန်းကလည်း ထောက်ပံ့ရေးမစ်ရှင်မှ ရိက္ခာပို့ သင်္ဘောတစ်စင်းအပေါ် တရုတ်ကမ်းခြေစောင့်တပ်က လေဆာအသုံးပြုမှုအတွက် ကန့်ကွက်ကြောင်း ဖော်ပြမှုလည်း ပါဝင်ပါတယ်။

ယခုဖြစ်ရပ်အပေါ် အလွန်အမင်း စိုးရိမ်ပူပန်မိကြောင်း မနီလာရှိ သူတို့ရဲ့ သံရုံးများမှတစ်ဆင့် ဂျပန်နဲ့ ပြင်သစ်တို့က သတင်းထုတ်ပြန်ပါတယ်။ ပေကျင်းရဲ့ ခြေလှမ်းကျယ်လာခြင်းဟာ တောင်တရုတ်ပင်လယ်အရေး ၂၀၁၆ ခုနှစ် ICJ နိုင်ငံတကာအငြင်းပွားမှု အနုညာတခုံရုံးရဲ့ စီရင်ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပျက်ပြားရာရောက်စေကြောင်း အကြိမ်ကြိမ် ထောက်ပြခဲ့ကြပါတယ်။ 

ပေကျင်းအနေနဲ့ တုံ့ပြန်ဖို့ကလွဲပြီး ရွေးချယ်စရာ မရှိကြောင်း တနင်္လာနေ့ မနီလာနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးနဲ့ တွေ့ဆုံစဉ် ပြောကြားခဲ့တယ်လို့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံဆိုင်ရာ တရုတ်သံအမတ်ကြီးက အင်္ဂါနေ့မှာ သတင်းထုတ်ပြန်ပါတယ်။ 

တရုတ်နိုင်ငံဟာ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံဘက်က တုံ့ပြန်ချက်ကို စောင့်ဆိုင်းနေပြီး သက်ဆိုင်ရာရေပိုင်နက်မှာ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ တည်ငြိမ်ရေးကို အတူတကွ ထိန်းသိမ်းနိုင်ဖို့ ဆွေးနွေးပွဲတွေကို နှစ်ဖက်စလုံးက အမြန်ဆုံး စတင်နိုင်မယ် လို့ မျှော်လင့်ပါကြောင်း သံအမတ်ကြီးရဲ့ သတင်းထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။

ရေအမြောက်များနဲ့ ထိုးပက်နေစဉ်အတွင်း (တရုတ်ကမ်းခြေစောင့်တပ်နဲ့) နာရီအတော်ကြာအောင် အဆက်အသွယ် မရခဲ့ဘူးလို့ ဖိလစ်ပိုင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက တနင်္လာနေ့မှာ ပြောပါတယ်။

မလေးရှား၊ ဗီယက်နမ်၊ ဘရူနိုင်း၊ ထိုင်ဝမ်နဲ့ ဖိလစ်ပိုင်တို့ရဲ့ သီးသန့်စီးပွားရေးဇုန်များ တစ်ခုအပေါ် တစ်ခုထပ်နေတဲ့ တောင်တရုတ်ပင်လယ်ဧရိယာတစ်ခုလုံးနီးပါးမှာ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်ကြောင်း တရုတ်က အခိုင်အမာဆိုထားပါတယ်။

တရုတ်ရဲ့ နှောင့်ယှက်မှုနဲ့ အနိုင်ကျင့်မှု နည်းဗျူဟာအပေါ် ပေကျင်းရှိ မနီလာသံရုံးကို အဆင့်နှိမ့်ချခြင်း အပါအဝင် ပိုမိုပြင်းထန်စွာ အရေးယူရန် မားကို့စ်ဂျူနီယာထံ ဖိလစ်ပိုင်လွှတ်တော်အမတ်တစ်ဦးက တောင်းဆိုထားပါတယ်။

ရေပြင် ဧရိယာ ထောင်ချီကျယ်၀န်းတဲ့ တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း ဖြတ်သန်းသွားလာနေတဲ့ ကုန် သွယ်ရေကြောင်းသင်္ဘောများရဲ့ နှစ်စဉ်ကုန်သွယ်မှုဟာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ဘီလီယံချီ တန်ဖိုးရှိနေပါတယ်။ စစ်ရေး ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ မဟာဗျူဟာမြောက် ရေပြင်ကြီးရဲ့ အလယ်ပိုင်းဟာ ပင်လယ်ရေတိမ်များ၊ သန္တာကျွန်းခွေများ တည်ရှိနေပါတယ်။ 

မလေးရှား၊ ဗီယက်နမ်၊ ဘရူနိုင်း၊ ထိုင်ဝမ်နဲ့ ဖိလစ်ပိုင်တို့က သူတို့ပိုင် ကြေညာထားတဲ့ သီးသန့်စီးပွားရေးဇုန်များဟာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခုထပ်နေပြီး ဧရိယာရာခိုင်နှုန်း အများစု တရုတ်က သူတို့ ပိုင်ဆိုင်တယ်လို့ အခိုင်အမာ ပြောဆိုနေပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ တရားရုံးရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လစ်လျုရှုပြီး သန္တာကျွန်းခွေများကို လူလုပ်ကျွန်းများအဖြစ် ပြောင်းလဲပြီး လူနေအဆောက်အုံများ၊ ရေတပ်ထောက်ပို့ စခန်းများ၊ လေယာဉ်ပြေးလမ်းများအထိ တိုးချဲ့ တည်ဆောက်နေပါတယ်။

(Reuters., 8 August 2023,” China and Philippines' dispute over grounded warship heats up” ကို #HtayOung, #OungMarine ဆီလျော်အောင် ကောက်နှုတ်ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)